Beluchten

Tussen 2013 en 2022 tilde Erwin Beltman met zijn team de grasmat van stadion De Kuip naar een hoger niveau. Tegenwoordig werkt hij als consultant. Op Sportvelden.info deelt hij z’n ervaringen om goede grasmatten te bereiken. Vandaag bespreekt hij hoe de ins en outs van het beluchten.

Een gezonde grasmat is gebaat bij voldoende licht, water, temperatuur, voedingsstoffen maar ook zuurstof. Dat is één van de redenen waarom een grasmat belucht moet worden. Zuurstof in de bodem voedt de wortels maar helpt ook bij de afbraak van de aanwezige organische stof. Na een beluchting zie je de graswortels echt naar de zuurstof toe groeien. Als stelregel geldt dat het gewenste percentage zuurstof het liefst hoger dan 10 à 12% is. Ligt het percentage daaronder, dan sterft de graswortel af als gevolg van een zuurstofgebrek waardoor, uiteindelijk, onvoldoende vocht en voedingsstoffen worden opgenomen. Daarnaast verloopt de afbraak van organische stoffen bij een zuurstofgebrek, minder goed. Als gevolg daarvan kunnen er zich ongewenste stoffen vormen en krijgt ook sponsvilt de kans om te gedijen in de mat. 

Een veld beluchten helpt echter ook om de gassen, die zich tijdens het proces van de afbraak van organische stoffen vormen, bij hun afvoer. In principe gaat dat via capillaire opstijging vanuit het grondwater en werkt het zich via de poriën van de grasmat een weg naar buiten. Maar gezien de overvloedige neerslag van dit jaar, zullen die poriën nu voor een groot deel gevuld zijn met water. Dat belemmert de afvoer van gassen uit de ondergrond. Tegelijkertijd zal (veelvuldige) betreding van de grasmat veel van die poriën dichtdrukken. Zeker onder de druk van onderhoudsvoertuigen. Daarbij bepalen de grondsoort, de grondwaterstand en ook de mate van verdichting in hoeverre de poriën zich met water vullen. Beluchten is dus sowieso een delicate activiteit en eentje waarvan de timing zorgvuldig gepland moet worden.

Blijf scherp

Afhankelijk van de gekozen oplossing kennen hybridevelden vaak uit zichzelf al een redelijk goede beluchting. Daarnaast is beluchting alleen echt effectief wanneer er een drainage aanwezig is en deze goed functioneert.

De gekozen manier van beluchten kan ook helpen om tegelijkertijd de grond losser te maken, vilt te bestrijden, de waterdoorlatendheid te verbeteren of een grotere effectiviteit van dressen en doorzaaien te bereiken. Tevens kan het een goede doorworteling en betere bewortelingsdiepte voor het sportgras stimuleren waardoor deze beter met straatgras kan concurreren. Juist dat is een uitgangspunt voor pesticidevrij sportgrasbeheer.

Over een heel jaar bekeken wordt het beste effect bereikt door in de aanpakmethoden te variëren. Dat voorkomt het ontstaan van een storende laag die de natuurlijke waterafvoer negatief beïnvloedt. Die variatie in aanpak vereist ook een investering in verschillende type oplossingen en bijbehorende machines. Hoewel de moderne technieken geweldig zijn, kunnen die al snel fors in de papieren gaan lopen. Dat maakt dat veel clubs voor het inzetten daarvan daarom afhankelijk zijn van de gemeenten, het onderhoudsbedrijf of een aannemer. Toch raad ik de club aan ervoor te blijven waken dat er een bepaalde kwaliteit wordt nagestreefd in plaats van dat de werkzaamheden op vooraf vastgestelde momenten of in een vooraf vastgestelde frequentie wordt uitgevoerd. Een goede, gezonde grasmat blijft nu eenmaal maatwerk.

Verschillende werkzaamheden

De meest basale activiteit is het prikrollen, ofwel snijrollen of slitten. Bij deze activiteit wordt de bovenste 10 cm van de toplaag bewerkt. Afhankelijk van de gekozen oplossing wordt dat gedaan met messen, beitels of pennen. Een van de problemen waar ik vaak tegenaan loop is dat deze activiteit meer wordt aangegrepen als ‘verantwoording van een bepaalde inzet’ dan als een activiteit die echt noodzakelijk is. ‘Snel effe het veld over zodat ze zien dat ik werk’. De prikrol is alleen effectief na het inzaaien. Daarna compacteert het juist de bodem en dood het alle bodemleven.

Slitten kan het beste elke 14 dagen en onder droge omstandigheden worden uitgevoerd en is het meest effectief wanneer er voortdurende in rijrichting gevarieerd wordt. Dit zal de graszode namelijk alleen maar versterken.

Wie op grotere diepten een effect wil bereiken, kan diepbeluchten overwegen. Dat kan gedaan worden met een vertidrain of met een schudfrees. Beide machines kunnen tot zelfs ruim 50 cm diep de bodem bewerken en beiden wrikken óók de toplaag los. Keerzijde is echter wel dat ze allebei een wat zwaardere tractor vergen. Behalve de forse investering kan onjuist gebruik daarvan de verdichting in de hand werken.

Waar bij de schudfrees messen op een as draaien die schudden terwijl ze door de bodem bewegen en de bodem zo wrikken, scheuren of openbreken, gebruikt de vertidrain pennen. Die maken een wrikkende of brekende beweging terwijl de pennen de grond in worden geboord.

Meerdere pennen en messen

Er bestaan verschillende soorten pennen voor de prikrollen en vertridrains. Zo zijn er massieve pennen voor het bewerken van een grotere diepte. Keerzijde van deze pennen is dat ze tot wat verdichting rondom het gat kunnen leiden. Zeker in klei- en leemgrond zal de beworteling of waterdoorlatendheid dan negatief beïnvloed worden.

Holle pennen helpen wat grond naar boven te halen waarmee het veld geëgaliseerd kan worden. Deze pennen lenen zich ook om materiaal in de bodem in te brengen om de bodem te verbeteren.

Een bewerking met zowel massieve als holle pennen vergroot wel de kans dat in een goede grasmat, straatgras komt. Zeker in het voorjaar wanneer er zand of dressgrond ingesleept wordt.

Messen of beitels, veroorzaken de minste verstoring. Ook realiseren ze een groter oppervlak voor luchtuitwisseling. Door in de zode te snijden wordt het uitstoelen van de grasmat bevordert. De effectiviteit van die messen is echter afhankelijk van hoe ze aangedreven worden. Daarnaast is het de minst nauwkeurige methode. Bovendien moet deze activitei alleen in de zomer(renovatie) uitgevoerd worden omdat je tijdens de winter juist wilt voorkomen dat de wortels tijdelijk niet groeien. Dan ben je juist gebaat bij goed uitgestoelde wortels.

Aandachtspunten

Machinebouwers denken vaak ‘hoe groter hoe beter’. Een bredere werkbreedte versnelt de activiteit maar vereist vaak een krachtigere tractor. Ik ben van mening dat het daarmee gepaardgaande extra gewicht het juist ineffectief maakt.

Beluchten kan het beste gedaan worden onder droge omstandigheden en als de grond voldoende droog is. Een frequentie van tweemaal per maand wordt aanbevolen maar uiteindelijk zijn de grondsoort, gebruiksintensiteit en weersomstandigheden bepalend. Bepaal, voordat je gaat beluchten, wel eerst de locatie van de beregening en de drainage om te voorkomen dat je die lek prikt of beschadigd. Daarnaast adviseer ik om eerst een strook naast het veld te beluchten en om daarna het resultaat te inspecteren. Indien nodig kun je dan je machine nog beter afstellen in plaats van dat je het veld al beschadigd hebt. Om die reden moet je het doelgebied vooral ook als laatste bewaren.

Hou er vooraf ook rekening mee dat het optische eindresultaat niet iedereen zal kunnen bekoren. Na een beluchtingsronde zal de mooie, groene grasmat er een stuk minder aantrekkelijk bijliggen. Het is nu eenmaal de ironie van ons vak dat wij voortdurend een mooie grasmat bewerken om die kwaliteit ook op de langere termijn te garanderen. Alleen dat laatste is wat voor de leek telt. Er is echter geen andere activiteit waarvan het optische resultaat, aanvankelijk iets anders doet vermoeden. Vooraf een goed gesprek houden met het management, de technische staf en de spelers voorkomt dat deze straks nogal wild hun hart luchten.