Handreiking Renovatie en Ombouw

De Handreiking Renovatie en Ombouw Kunstgrassportvelden is ’n feit. Waar ’n eerste document zich vooral richtte op de Arbo-richtlijnen biedt dit nieuwe document clubs en gemeenten de handvatten om bewuste keuzes te maken rondom de renovatie of ombouw van een kunstgrasveld.

Met de ophef over end-of-life turf van 2018 is de focus van afgeschreven kunstgrasvelden volledig verlegd. In plaats van de onmiddellijke impact draait tegenwoordig alles om de vraag: wat is die impact in de toekomst? Dat vereist dus een andere benadering. “Het vorige document uit 2017 draaide vooral om de vraag: hoe ruim je een kunstgrasveld op. Maar de industrie is geëvolueerd en de renovatie of ombouw van een kunstgrasveld heeft nu te maken met veel meer aspecten,” zo motiveert Teun Wouters het nieuwe document. Wouters is de voorzitter van de werkgroep Circulariteit van branchevereniging BSNC. “Circulariteit is een heel breed thema en daarom hebben we eerst ’n masterplan.” Onder begeleiding van rapporteur Ulbert Hofstra is er de afgelopen vier jaar aan het document gewerkt. “Daarbij vroeg de werkgroep, bestaande uit vertegenwoordigers van aannemers, leveranciers en producenten, adviesbureaus, kennisstellingen en gemeenten input van de collega’s van de verschillende BSNC-platforms, de BSNC-werkgroep Zorgplicht en ook de diverse omgevingsdiensten, Inspectie Leefomgeving en Transport (IL&T), Rijkswaterstaat en de VSG normen commissie sportaccommodaties.”

Breed scala aan aspecten

De nieuwe handreiking bespreekt ’n breed scala aan aspecten. Zo staat het stil bij de diverse te volgen stappen bij een renovatie of ombouw: het onderzoek naar de milieu-hygiënische en materiaal-technische staat van het veld, het opstellen van het ontwerp en het bestek, de verwijdering van de vrijgekomen materialen en de afvoer naar ’n erkende verwerker of het hergebruik. Ook worden de verschillende toepasselijke wetten en richtlijnen besproken. Daarbij zijn vooral de Wet bodembescherming en de wetgeving omtrent afvalstoffen, leidend. “De wet beschouwt een verwijderde kunstgras vrijwel altijd als ’n afvalproduct en verwacht dat het daarom ook zo wordt verwerkt,” verklaart Wouters. Toch zijn er momenten of mogelijkheden waarbij de oude kunstgrasmat elders kan worden hergebruikt. Om dat in goede banen te leiden is in de handreiking ’n aantal criteria voor voortgezet hergebruik opgenomen.

Betrek ’t bevoegd gezag

Om discussie achteraf te voorkomen, is één van de aanbevelingen om al vroegtijdig het bevoegd gezag bij het project te betrekken. Doorgaans zijn dit de gemeente of omgevingsdienst. “Laat de bodem onderzoeken om vast te stellen of deze al dan niet vervuild is met microplastics of, bijvoorbeeld, zink dat is uitgeloogd uit SBR-infill. Bepaal ook of de mat gerecycled moet worden of dat deze ergens kan worden hergebruikt. In het geval van het laatste: maak afspraken over waar en hoe lang de herwonnen mat en materialen tijdelijk mogen verblijven voordat ze afgevoerd worden. Inventariseer ook welke vergunningen er allemaal vereist zijn om het werk uit te voeren,” zo waarschuwt Ulbert Hofstra. Het document adviseert ook sterk om de resultaten van dat bodemonderzoek en de wijze waarop de toekomstige eigenaar zich van de mat wil ontdoen, wordt opgenomen in het ontwerp of bestek.

R-ladder

De handreiking volgt de R-ladder, de opvolger van de zogenaamde Ladder van Lansink. “Dit model bevat 6 aanpakken of strategieën van circulariteit,” zo licht werkgroep lid Bart van Pagée toe. Waar de Ladder van Lansink vooral de milieuvriendelijkste verwerkingswijzen bekijkt, heeft de R-ladder een bredere benadering voor wat betreft het afvalbeleid omtrent een product. “Dat begint al met nadenken of je af moet zien van ’n product of deze intensiever moet gebruiken (Refuse en Rethink), via efficiënter fabriceren of maken (Reduce), naar hergebruik (Reuse), reparatie en hergebruik van productonderdelen (Repair, Refurbish, Remanufacture en Repurpose) naar Recycling voordat Recover overwogen kan worden.” In dat laatste geval gaat het om het terugwinnen van energie uit materialen.

Voortgezet hergebruik

Bij de totstandkoming van het document is uitvoerig bekeken wat er gedaan moet worden om, wanneer de mat elders wordt hergebruikt, enige toekomstige problemen te beperken of volledig uit te sluiten. Alle partijen willen namelijk voorkomen dat kunstgras, uiteindelijk, in de gewone afvalstroom verdwijnt. Nu Nederland inmiddels twee volledig gespecialiseerde kunstgrasrecyclers rijker is, is dat totaal onwenselijk.

De Handreiking bevat ’n tabel moet helpen om het risico op verspreiding van vezels en infill in kaart te brengen. De tabel neemt de leeftijd van de kunstgrastoplaag als uitgangspunt om te informeren of voortgezet hergebruik wel of niet wenselijk is. “We volgen daarbij wat de Leidraad afvalstof of product  over voortgezet hergebruik zegt,” zegt Van Pagée. Die leidraad kent drie uitgangspunten waaraan men moet voldoen voordat überhaupt overwogen kan worden of herwonnen kunstgras elders mag worden hergebruikt:

• Weet men zeker dat het materiaal gebruikt gaat worden;
• Is het voorgenomen gebruik rechtmatig, en;
• Is het voorgenomen gebruik vanuit grondstoffenefficiëntie voldoende hoogwaardig?

Gebruik is voldoende zeker

De Leidraad afvalstof of product heeft het volgende uitgangspunt voor ‘zeker gebruik’: de houder zal moeten aantonen dat het voorgenomen gebruik van een materiaal door hemzelf of een ander niet alleen ‘mogelijk’ is, maar dat het ook voldoende zeker is dat dit gebruik daadwerkelijk zal plaatsvinden en het materiaal daarvoor ook geschikt is. De achterliggende reden voor de voorwaarde van ‘zeker gebruik’ is dat duidelijk moet zijn dat het materiaal voor de houder geen last is. Is het wel een last, dan bestaan er typisch aan afvalstoffen gerelateerde risico’s, namelijk die van het onbeheerd achterlaten en van onverantwoord gebruik in een toepassing waarvoor het materiaal milieuhygiënisch of technisch gezien ongeschikt is. Dit kan schadelijke gevolgen hebben voor het milieu of de menselijke gezondheid en/of leiden tot verspilling van grondstoffen. Bij de beoordeling of al dan niet sprake is van een last speelt een grote rol in welke economische context materialen worden overgedragen.

Leg alles vast

Gebruikers van de Handreiking Renovatie en Ombouw Kunstgrassportvelden wordt sterk aangeraden om afspraken voor hergebruik schriftelijk vast te leggen. Anders is de kans groot dat het bevoegd gezag de huidige eigenaar op misbruik door derden zal aanspreken. Vraag de toekomstige eigenaar van de vrijgekomen kunstgrasmat of bekend is wat de nieuwe locatie zal zijn en wanneer de mat zal worden gelegd. Kan deze dat aantonen op basis van bindende afspraken en is dat allemaal gewaarborgd? Mocht de toekomstige eigenaar ervoor kiezen om de mat tijdelijk op te slaan, dan dient vastgesteld te worden of deze organisatie een valide historie heeft. Bovendien wordt aanbevolen te eisen dat deze kan aantonen dat het diens corebusiness is om materialen tijdelijk op te slaan voordat het elders wordt hergebruikt. De nieuwe handreiking gaat ervanuit dat ’n overheidsinstantie de juiste verwijdering van het uiteindelijke End-of-life-turf zal waarborgen terwijl de kans daarop bij ’n vereniging of particulier minder zal zijn omdat ze onbekend met de materie zijn.

Rechtmatig hergebruik

Rechtmatig gebruik vraagt, volgens de Leidraad afvalstof of product, dat de toekomstig eigenaar kan aantonen dat het voorgenomen gebruik van een materiaal door hemzelf of een ander in elk geval voldoet aan alle van toepassing zijnde wetgeving en eventuele private (commerciële) productnormen. Ook moet worden vastgesteld dat het gebruik geen overwegend ongunstig effect heeft op het milieu of de volksgezondheid. “Dat vereist dat de huidige eigenaar vaststelt of het product nog voldoet aan de voorwaarden die aan het hergebruik worden gesteld. Kortom is de mat niet compleet versleten en hergebruik niet meer aan de orde? Heeft hergebruik geen negatief effect op het milieu en de menselijke gezondheid en voldoet voorgenomen gebruik aan alle van toepassing zijnde wetgeving?” aldus Van Pagée.

Voldoende hoogwaardig

Ook al zijn de vorige twee vragen positief beantwoord, veel draait om de vraag of de nieuwe toepassing voldoende hoogwaardig is. Volgens het LAP is hier sprake van als de beoordeling of de voorgenomen toepassing van het materiaal uit het oogpunt van grondstoffenefficiëntie wenselijk is. De achtergrond hiervan is dat, ook wanneer een bepaald materiaal in beginsel zeker en rechtmatig zou kunnen worden gebruikt, de betrokken toepassing niet altijd optimaal zal zijn vanuit het oogpunt van bescherming van de natuurlijke hulpbronnen. Als de voorgenomen toepassing van het materiaal tot een ‘laagwaardiger’ benutting leidt terwijl in de praktijk een vanuit grondstoffenefficiëntie bezien betere toepassing beschikbaar is, dan is er sprake van verspilling van grondstoffen en is de toepassing niet hoogwaardig. In dergelijke gevallen is geen sprake van een bijproduct, (voortgezet) gebruik of einde-afvalstatus, maar van een afvalstof.

Einde van een tijdperk

Aan de tijd van het doorverkopen van stukken herwonnen kunstgras als tapijt voor in de voortent of achtertuin lijkt nu ’n einde te komen. Ergens is dit overbodig nu de landscapingmarkt een ruim aanbod van kuntsgrasproducten kent die hier speciaal voor zijn ontwikkeld. In die gevallen waar dit overwogen wordt en de introductie van nieuw kunstgras niet gewenst is, zou dit nog ’n oplossing kunnen bieden. Voorwaarde is daarbij wel dat de Handreiking Renovatie en Ombouw Kunstgrassportvelden gevolgd wordt. Linksom of rechtsom, deze biedt clubs en gemeenten nu de handvatten om bewuste keuzes te maken rondom de renovatie of ombouw van een kunstgrasveld.