De uitdagingen van het groot-onderhoud dit jaar

Het heeft er alle schijn van dat er nu eindelijk een periode van gunstig weer is aangebroken om het grootonderhoud aan sportvelden uit te voeren. Of het ons gegund is om in die periode alle activiteiten én alle sportvelden te doen, zal moeten blijken. Sportvelden.info vroeg vijf consultants hun advies opdat we dit najaar toch op goede velden kunnen sporten.

Natte, verzadigde sportvelden zijn de nachtmerrie voor elke sportveldbeheerder. De overvloed aan vocht in de toplaag ontneemt wortels de noodzaak om op grotere diepte vocht te gaan zoeken en de grasmat zo stevig(er) te verankeren. Ook neemt de kans op uitspoeling van kostbare voedingsstoffen toe, nog voordat die volledig tot wasdom zijn gekomen. En met een beetje pech ontvangt de bodem onvoldoende zuurstof of bouwen gassen zich daarin op. Dan loop je straks het risico dat die wortels afsterven en dat bij bespeling de hele toplaag loskomt.

Natte en verzadigde sportvelden. Dat is het beeld van sportvelden in Nederland in juni 2024. Hoewel de gemeten hoeveelheden per locatie kunnen verschillen, spreken hydrologen van gemiddeld 100 cm water die de meeste weerstations de afgelopen 9 maanden te verduren hebben gekregen. Dat is bizar veel. Zeker voor een land dat voor een groot deel onder NAP ligt en waar de waterstand beheerd moet worden. “Het werk bij de aannemers stapelt zich op, en de werkzaamheden op de sportvelden kunnen slechts beperkt uitgevoerd worden,” ziet ook Ben Loman van Vitagro. “Wat we zien is dat door de relatief hogere temperaturen in de winter, de grasmat behoorlijk dicht is. Verticuteren en de inzet van de kriebel- of wiedeg is een goede methode om nu uit te voeren. Maar dat moet onder droge omstandigheden uitgevoerd worden want de bodem is nog verzadigd en verdichting en spoorvorming liggen op de loer.” Voor veel sportvelden liggen de werkzaamheden al sinds november vorig jaar stil. Toch roept hij de onderhoudsbedrijven op, geduld te hebben. “Ga niet pushen want structuurbederf ligt op de loer. Op sommige, laaggelegen sportcomplexen en waar zich leemlagen in de ondergrond bevinden, zien we zelfs sportparken die het overschot aan water niet konden verwerken.” Ook Erik van Wijhe van ICL Growing Solutions waarschuwt voor al teveel enthousiasme nu een periode van droog doorbreekt. “De verhouding lucht water en stikstof in de bodem is verstoord. Je kunt beter een dagje langer wachten dan een nat veld op gaan.”

Rooddraad

Een van de problemen die met de huidige omstandigheden aan het licht komen, is Rooddraad. Deze schimmel reflecteert de zwakte van het gras. Het wordt veroorzaakt door een stikstoftekort en verdichtte bodem en manifesteert zich nu de bodem zeer vochtig is terwijl de temperaturen snel oplopen. Juist daarom raadt Ben Loman aan om vooral goed te beluchten. “Vaak is dit geen probleem en trekt het weer snel weg. Het ontstaat omdat de wortel ondergronds voeding naar het blad stuurt en deze bovengronds niet wil groeien door lage temperaturen. We moeten zuurstof in de grond krijgen. Op veel plekken zal beluchten met dunne pennen volstaan omdat het slechts een toplaagje van 4 à 5 cm wat sterk verdicht is.” Dat is ook het advies van Gerrit Klop van DCM Meststoffen. “Zodra het eenmaal kan, moet er belucht worden zodat de gassen die zich in de bodem hebben opgebouwd, de grond uit kunnen. Daarnaast zijn de poriën verzadigd dus zijn er minder mondjes om voeding op te nemen. We moeten dus meer mondjes toevoegen. Bovendien heeft de grote hoeveelheid neerslag geleid tot ontmenging van de bodem. De kleine deeltjes zijn omhooggekomen. Die vormen nu een sliblaag die een verstikkende werking heeft.”

Meststoffen

Het hoge vochtgehalte in de bodem heeft ook z’n weerslag op de effectiviteit van de bemesting en meststoffen. “Granulaatkorrels hebben nu een beperkte werking,” stelt Peter Mook van Vos Capelle. “We zullen moeten spoonfeeden zoals greenkeepers dat op golfbanen doen, of eventueel spuiten zodat de opname van de meststoffen via het blad verloopt. Voor sportvelden is dat echter een duurdere en minder praktische methode.” Mark Timmerman van Prograss meent dat overwogen moet worden om calcium en magnesium aan de bodem toe te voegen. “We moeten overwegen geplande giften eerde te geven en daarbij soms kiezen voor producten die voor een groter deel snelwerkend zijn of zelfs vloeibaar worden toegediend.” Daarbij zouden we ook kunnen leren van de landbouw. “Sportveldenbeheer wordt steeds meer maatwerk. Op dit moment is het nog een beetje zoeken naar wat werkt.” Erik van Wijhe sluit zich daarbij aan. “Het is maatwerk geworden. Als je nu zomaar iets doet, dan is de kans groot dat je het verprutst. De gevolgen daarvan zullen pas op een later moment echt duidelijk worden.” Hij pleit er dan ook voor om gecoate meststoffen te gebruiken. “In de huidige situatie spoelt de voeding als een malle weg. Gecoate meststoffen geven de voeding gedoseerder af en gedurende een langere periode. Daardoor krijg je geen pieken in de groei en kan de grasmat af met minder stikstof,” zo is zijn verklaring. Dat meent ook Ben Loman. “Harsgecoate mest of organische mest voorzien van Zeoliet kunnen nu een oplossing bieden. Deze zullen de periode tot aan de doorzaai wel doorstaan.”

Anders plannen

Met name de graszaadleveranciers pleiten er al jaren voor dat de onderhoudsplanning anders ingedeeld moet gaan worden. Vaker doorzaaien en met methodes en graszaden die specifiek zijn toegespitst op dat moment, is hun devies. Mark Timmerman trekt die oproep door naar de rest van het sportveldenbeheer. “Ook het moment van bodemanalyse en de wijze waarop we analyseren, moeten we gaan heroverwegen.” Volgens hem is het insturen van standaardgrondmonsters niet langer heilig. Hij voegt toe: “we zullen ook digitale scans en technieken moeten gaan omarmen bij het beheer van de velden.” In dit artikel beschreef Sportvelden.info welke methoden en technieken Wageningen Universiteit twee jaar geleden hiervoor heeft geïnventariseerd. Veel van de technologieën zijn op dit moment verre van goedkoop. “Het is meer iets waar, naar mijn mening, juist de adviesbureaus en partijen die gote aantallen sportvelden in beheer hebben in moeten investeren,” erkent Timmerman. Erik van Wijhe kan zich daarin vinden. “Beter en vaker kleine hoeveelheden geven werkt het beste. Maar het probleem is dat vanwege de speldruk je straks niet kunt bemesten tijdens de belangrijkste grasgroeiperiode. Voor stadionvelden zal het misschien nog lukken maar voor de breedtesport is dat haast onmogelijk.” Meer precisiewerk is daarom zijn advies. 

Bereidheid tot investering

Stappen vaker, maar in kleinere omvang uitvoeren is ook iets waar Peter Mook voor pleit. “We moeten zorgen dat de mat dicht blijft. Het klimaat dit jaar is ideaal voor straatgras om te bloeien. Op dit moment hebben ze voldoende vocht dus zullen ze nog niet bloeien, maar dat zal straks veranderen. We moeten er dus rekening mee houden dat we later dit jaar extra werk zullen moeten verrichten. Temeer omdat we nu op veel plekken niet meer de 10 tot 11 weken hebben om een grasmat goed te laten opkomen voordat ze weer bespeeld gaan worden. Ik voorzie dat we in september veel veldbeemd zullen moeten toevoegen, iets waarvan ik verwacht dat dat dan kan vanwege de bodemtemperatuur.” Ben Loman roept eigenaren en beheerders op om niet te beknibbelen op de kosten of middelen. “De beheerders die een andere kwaliteit hebben gebruikt en/of vroeg gestrooid hebben, die zullen zien dat hun velden geel gaan verkleuren. Op deze velden moet men op passen dat de onkruiden niet vrij spel krijgen. Hier is een extra strooibeurt, in combinatie met vroeger doorzaaien voor nu een oplossing. Voor toekomst moet getracht worden dit probleem te voorkomen door te investeren in betere producten.” Die oproep vindt bij alle adviseurs gehoor. “Het is jammer dat de uitgaves bij gemeenten budget-gedreven zijn. De tendens is dat, omdat we al 20 jaar goede resultaten bereiken, het niet nodig is om te investeren. Tegelijkertijd roepen ze wel iedereen op om op de gevolgen van klimaatverandering te anticiperen. Ze zullen op een andere manier gaan denken en we zullen moeten afstappen van bestekken en aanbestedingen waarbij de laagste prijs geldend is,” stelt Erik van Wijhe. Toch ziet Gerrit Klop wat licht in de duisternis. “Ook in het verleden hebben te maken gehad met extreem veel regen en maar is het ons toen gelukt om goede sportvelden te realiseren.” Volgens Klop hebben we dat vooral te danken aan één dingen. “Het onderhouden van gras is een vak waarbij we vooral preventief moeten denken door vooruit te kijken. We zijn in staat om het weer al drie weken van tevoren te voorspellen. Daar moeten we mee aan de slag. We moeten weer gaan anticiperen.”